طرح اخیر مجلس شورای اسلامی درباره اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری، بحثها و انتقادات زیادی را از سوی جامعه سیاسی کشور به همراه داشت. همین امر انجمن علوم سیاسی ایران را بر آن داشت تا نشستی با موضوع «بررسی صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری» برگزار کند.
به گزارش
عطنا، این نشست علمی به طور خاص با محور «قانون انتخابات ریاست جمهوری و طرح اصلاح موادی از این قانون» با حضور دکتر علی اکبر گرجی، دانشیار حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران، دکتر سید نصرالله حجازی، عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری، در غیاب آقای ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجفآباد، تیران و کرون، که به این نشست دعوت شده بود، به همت انجمن علوم سیاسی ایران، یکشنبه 21 مهر ماه به صورت مجازی برگزار شد.
راضیه امامی میبدی دبیر کمیته سیاست و تنظیمگری انجمن علوم سیاسی ایران به عنوان دبیر در این نشست حضور داشت. میبدی با خواندن اصل 115 قانون اساسی و طرح جدید مجلس شورای اسلامی مبنی بر اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری، با این سؤال از دکتر گرجی که «در کشورهای دیگر، نامزدهای ریاست جمهوری باید چه شرایطی داشته باشند و رویههای متداول در این زمینه چگونه هستند» نشست را آغاز کرد.
بازی بیفرجام قانونگذاری انتخاباتی
علی اکبر گرجی، با اشاره به طرحهای گوناگون که در سالهای قبل پیرامون اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری نوشته شدند اما هیچکدام نتیجهای در پی نداشتند، صحبتهای خود را اینگونه شروع کرد: «انگار در عرصهی قانونگذاری انتخاباتی ما، یک بازی بیفرجام شکل گرفته که بنا نیست به نتیجهای برسد».
دکتر گرجی با اشاره به طرحی که دولت فعلی، سال قبل درباره اصلاح قانون انتخابات به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد، گفت: «یکی از قویترین طرحهایی که در زمینهی انتخابات در نظام جمهوری اسلامی طراحی شدهاست، طرحی است که فکر میکنم سال گذشته توسط دولت فعلی به مجلس تقدیم شد و آن هم بیسرانجام ماند».
دانشیار حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران در همین زمینه ادامه داد: «در پشت پرده بسیاری از این طرحها، من هیچ جدیتی نمیبینم. چرا؟ برای اینکه به اصطلاح هرگز یادم نمیرود آن سالی که رهبری نظام، سیاستهای کلی انتخابات را رسماً اعلام کردند و سیاستهای کلی انتخابات چه مخالف آن باشیم چه موافق آن، اعتبار حقوقی دارد. آن سالها ما خیل خوشحال شدیم و با خودمان گفتیم الان دیگر رهبری به شورای نگهبان و مجلس دستور دادهاند که تکلیف رجل سیاسی را مشخص کنند، اما هیچ اتفاقی نیفتاد».
مشروعیت بخشیدن، نوسازی و بازسازی نظام حکمرانی از طریق انتخابات
دکتر گرجی با اشاره به فلسفه انتخابات تصریح کرد: «فلسفه انتخابات مشروعیت بخشیدن، نوسازی و بازسازی نظام حکمرانی در مقاطع و بازههای زمانی مختلف است، بنابراین کارکرد اصلی انتخابات این است که بتواند قدرت سیاسی را مشروعیت دوباره بخشد».
او در همین زمینه ادامه داد: «این کارکرد انتخابات چگونه ظاهر میشود؟ از طریق انتقال مطالبات روز و واقعی مردم به قدرت. به همین خاطر است که اگر انتخابات به انتقال مطالبات واقعی اکثریت مردم منتهی نشود و نتواند آن مشروعیت رضایت بنیان نظام حکومتی را تجدید کند، اصلاً اسمش انتخابات نیست».
وی با بیان اینکه این شرایط انتزاعی که برای داوطلبان انتخابات در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، در هیچ کشور دموکراتیک دیگری وجود ندارد، ادامه داد: «اساساً در مباحث حقوق انتخاباتی گفته میشود که پیشبینی شرایط انتزاعی برای این است که انتخابات از آن حالت مستقیم خودش دربیاید و نهادهای مدیریتکننده انتخابات، راحتتر بتوانند در سرنوشت انتخابات دستکاری کنند».
علی اکبر گرجی بحث خود را با طرح این پرسش از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که «هدف شما از اصلاح یک قانون و به طور خاص این قانون انتخابات ریاست جمهوری چیست؟» ادامه داد و اظهار داشت: «شما مقدمه توجیهی طرح نمایندگان مجلس شورای اسلامی را بخوانید، اصلاً به این پرسش پاسخی نمیدهند».
سؤال دیگری که گرجی از نمایندگان یا دولتمردانی که به دنبال این اصلاحات هستند، میپرسد این است که «چه تصوری از مشروعیت نظام جمهوری اسلامی دارید؟» و اینگونه ادامه میدهد: «مشروعیت در ادبیات من، مبتنی بر رضایت اکثریت مردم است، آن بحث شرعیت و بحث دینی بودن نظام حکمرانی، تحلیلش جداست. دینی بودن در ادبیات من میتواند یکی از مؤلفههای ایجاد رضایتمندی در عرصه حکمرانی باشد».
دکتر گرجی در همین زمینه ادامه میدهد: «آیا این طرح به مشروعیت نظام خواهد افزود؟ آیا رضایت عمومی مردم را افزایش خواهد داد؟ آیا اصلاً هدف ما از آوردن این طرح این است که مشروعیت نظام سیاسی را بالا ببریم؟ این اصلاً اهمیتی برای ما ندارد».
انتخابات، اساس مشروعیت نظام است
امامی میبدی، دبیر نشست، با طرح این سؤال از نصرالله حجازی، عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری که «در حال حاضر چهل سال است که انتخابات در کشور ما با این شرایطی که در قانون انتخابات ریاست جمهوری بیان شده، برگزار میشود و قانون انتخابات هم چیزی را به مواردی که در قانون اساسی به آن اشاره شده اضافه نکرده است، شما چه ارزیابی از آثار و تبعات سکوت قانون ریاست جمهوری در این زمینه دارید و فکر میکنید آیا نیازی هست که مواردی که در قانون اساسی آمده است باز شود؟ آیا اساساً خود قانون اساسی نیازی به اصلاح دارد؟» نشست را ادامه داد.
نصرالله حجازی با تأیید سخنان دکتر گرجی و تأکید بر آنها، گفت: «اساس مشروعیت یک نظام در دنیای معاصر، انتخابات هست، آن چه که مبنای حاکمیت مردمی است، مشارکت مردم و ابتنای امور به رأی آنهاست و این تا اطلاع ثانوی مکانیزم دیگری جز انتخابات نخواهد داشت».
در ادامه این نشست اما به دلیل مشکلی که دبیر نشست آن را به اینترنت نسبت داد، صدای دکتر حجازی به صورت نامفهوم و بریده بریده پخش میشد که اعتراض برخی از شرکتکنندگان این نشست مجازی را در پی داشت.
امامی میبدی، دبیر نشست، با طرح این سؤال از دکتر گرجی که «شما چه رویهی بدیلی برای برونرفت از وضعیت کنونی و افزایش مشروعیت نظام سیاسی پیشنهاد میدهید؟» نشست را ادامه داد.
دانشیار حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران خطاب به نمایندگان مجلس با بیان اینکه اساسیترین مشکل در زمینه انتخابات ریاست جمهوری، مشکل فقدان آزادی و فقدان برابری برای انتخابشوندگان است، ادامه داد: «آیا شما با این طرحی که میخواهید به تصویب برسانید، مشکل برابری انتخابشوندگان زن و مرد را در ایران حل میکنید یا خیر؟»
او در همین باره افزود: «چطور شما بزرگواران به خودتان اجازه دادهاید که بیایید تکلیف رجل مذهبی را روشن کنید، که چه کسی رجل مذهبی است، اما به خودتان اجازه ندادید که بگویید از نظر ما نمایندگان، زنان هم حق شرکت در انتخابات را دارند».
در ادامه همین جمله بود که ارتباط دکتر گرجی با وبینار قطع شد و مطلب ایشان نیمه تمام ماند.
در ادامه نشست، دکتر میبدی سعی در برقراری ارتباط تلفنی با آقای ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجفآباد، تیران و کرون نمود که این امر محقق نشد و از دکتر حجازی خواستند که نکات تکمیلی خود را در این زمینه بیان کنند.
طرحهایی که اساس مشکلات مردم را فراموش کردهاند
دکتر نصرالله حجازی علاوه بر دو سؤال دکتر گرجی از نمایندگان مجلس، دو سؤال دیگر نیز به آنها اضافه کرد: «آنچه شما به عنوان پیشنهاد و در قالب این طرح ارائه میدهید، میخواهد یکی از مهمترین معضلات انتخابات را در کشور ما، که جزء سیاستهای کلی هم هست، یعنی مشارکت حداکثری مردم را محقق کند یا خیر؟»
و سؤال بعدی این است که «چنین طرحی مثل همین طرحی که در مجلس جدید مطرح است، آن هم در اوایل آغاز به کار مجلس، معطوف به بر آوردن کدام مطالبه مردم است؟ اصلاً آیا این خواست مردم است؟ آیا مسئله مردم این بوده که قانون انتخابات ما مشکل دارد؟ و اساساً این سؤال مطرح است که چنین طرحی در پاسخ به مطالبه مردم است یا مطالبه حاکمیت یا نهادهای حاکم؟»
وی در همین زمینه ادامه داد: «این چهار سؤال، سؤالهای اساسی هستند که به نظر من باید به عنوان چراغ راهنمای طراحان این طرح مطرح شود و به این سوالات پاسخ دهند».
در انتهای نشست، علی اکبر گرجی با اشاره به مفهوم شایستهگزینی تصریح کرد: «شایستهگزینی آری، اما نه توسط حکومت. شما باید معیارهای یک رئیسجمهور و نمایندهی خوب را به ملت معرفی کنید و خود ملت از طریق احزاب، جامعه مدنی بیایند و این امر شایستهگزینی را انجام دهند».
نشست علمی «بررسی صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری» با این جمله دکتر گرجی به پایان رسید: «من تصورم این است که این دسته از طرحها چون که اساس مشکلات را فراموش کردهاند، هرگز به نفع مردم نخواهند بود و من واقعا از اهداف این طرحها ناآگاه هستم و امیدوارم که ما به جامعه برگردیم، به اکثریت مردم برگردیم و آن مشکلات اساسی در انتخابات جمهوری اسلامی، که عدم تولید مشروعیت است را افزایش دهیم».