روزنامه‌نگار ماهی زنده‌ای است که نمی‌توانیم در دستمان نگه داریم. طبیعتاً این ماهی زنده اگر بخواهد به وظیفه حرفه‌ای‌اش عمل کند، عملکرد او به مذاق خیلی‌ها خوش نمی‌آید.
به گزارش عطنا، محمود مختاریان، استاد روزنامه نگاری دانشگاه علامه طباطبائی طی یادداشتی در اعتماد به مبحث روزنامه‌نگاری و رسالت این حرفه پرداخته است که ادامه آن را با هم می‌خوانیم:
ذات کار روزنامه‌نگاری بر افشاگری استوار است. کار اصلی روزنامه‌نگار اطلاع‌رسانی دقیق و نقد وضعیت موجود است و «نقد» یعنی بیان آنچه صاحبان قدرت و ذی‌نفعان از انتشار آن ناخرسند می‌شوند. جوامعی که بتوانند این نقد را تحمل کنند، آن جامعه پایدار‌تر می‌شود.
روزنامه‌نگار ماهی زنده‌ای است که نمی‌توانیم در دستمان نگه داریم. طبیعتاً این ماهی زنده اگر بخواهد به وظیفه حرفه‌ای‌اش عمل کند، عملکرد او به مذاق خیلی‌ها خوش نمی‌آید.
برای نمونه ترامپ در امریکا در زمان ریاست‌جمهوری‌اش تلاش کرده تا مطبوعات و رسانه‌ها را محدود کند. به همین دلیل همین هفته گذشته بیش از ۳۰۰ نشریه آمریکایی علیه سیاست‌های آقای ترامپ یک یادداشت مشترک منتشر کردند. آن‌ها در این یادداشت از این انتقاد کرده بودند که بعد از ۲۸۵ سال فعالیت رسانه‌ها در این کشور رئیس‌جمهوری پیدا شده که آشکارا تلاش می‌کند مطبوعات را محدود کند.
یا مثلاً نیویورک‌تایمز در مطلبی اعلام کرد رئیس‌جمهور امریکا تاکنون سه هزار بار دروغ گفته است. یا مثلاً گزارش‌های افشاگرانه رسانه‌های آمریکایی درباره فساد جنسی شماری از مقامات ارشد نزدیک به ترامپ نشانه‌ای از همین نقدها و افشاگری‌های رسانه‌های قدرتمند آمریکایی است.
رسانه مکتوب، رسانه نخبگان است. به این دلیل که این رسانه‌ها تولید فکر می‌کنند و کالای اندیشه است. این حرف البته به معنی نادیده گرفتن قدرت سایر رسانه‌ها یا شبکه‌های اجتماعی نیست؛ اما رسانه‌های مکتوب به دلیل دروازه‌بانی خبر ضوابط سخت‌گیرانه‌ای برای انتشار مطالب دارند و زمانی که بتوانند اعتماد مخاطبانشان را به دست بیاورند ارزش کارشان افزایش می‌یابد.
در جهان امروز به‌طورکلی ما با دو نوع از کشورداری روبه‌رو هستیم؛ کشورهایی که مبتنی بر گسترش اطلاع‌رسانی هستند و چرخش آزاد اطلاعات را درنهایت به نفع خودشان ارزیابی می‌کنند و کشورهایی که عملاً در مقابل جریان اطلاع‌رسانی قرار می‌گیرند.
البته وضعیت صفر و صدی حاکم نیست و شرایط اطلاع‌رسانی در جوامع مختلف متفاوت است؛ اما خب رسانه در برخی کشورها به‌عنوان قدرت ملی درک شده است. کشورهایی که ایجاد فضای رسانه‌ای، مدیریت افکار عمومی و موج سازی را بلدند. هابرماس می‌گوید ما در جهان حکومت نداریم، بلکه مدیا کراسی داریم. حکومت رسانه داریم. این قدرت رسانه در جهان امروز است که اگر با اعتمادسازی نزد مخاطبان همراه شود قیمت بزرگی دارد.
درعین‌حال روزنامه‌نگاری راه رفتن در اتاق تاریک است و هنگام راه رفتن در این اتاق تاریک ممکن است روزنامه‌نگاران به برخی به صندلی‌های درون اتاق برخورد کنند، زمین بخورند و دست و پایشان آسیب ببیند. برخی روزنامه‌نگاران هم ممکن است به ظرافت در تاریکی راه بروند و از موانع عبور کنند. هرچند روزنامه‌نگارها می‌آموزند که چگونه در تاریکی راه بروند اما خیلی وقت‌ها آن‌ها تاوان راه رفتن در اتاق تاریک را می‌دهند. چنان‌که «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار شهیر عربستانی این تاوان را داد و به قتل رسید. خاشقچی یکی از این چهره‌هایی به شمار می‌رود که جهان عرب مدیون خدمات او به روزنامه‌نگاری است.
انتقادهای بی‌پرده او از دولت عربستان و سیاست‌های حاکم بر این کشور سرانجام موجب شد تا سیستم بسته و کم‌تحمل حکومت عربستان سعودی بیش از این او را تحمل نکند. بنابراین این احتمال که این کشور در جریان قتل جمال خاشقچی دست داشته باشد به‌عنوان یک گزینه جدی محتمل است. برای اینکه میزان بسته بودن سیستم حاکم بر عربستان سعودی را بهتر درک کنیم باید به برخی اتفاقات اشاره کنیم.
زندانی شدن «سمر بداوی» فعال حقوق زنان در عربستان موجب شد تا روابط میان عربستان و کانادا تیره شود و عملاً میان این کشور قطع ارتباط رخ دهد. یا مثلاً عربستان سعودی در جریان اختلافش با قطر خواهان ایجاد محدودیت برای شبکه الجزیره شده بود. آن‌هایی که با ساختار اجتماعی این کشور آشنا هستند می‌دانند که در برخی از مناطق عربستان حتی گرفتن عکس یادگاری هم ممنوع است و مورد بازخواست قرار می‌گیرید.
دولت عربستان، دولتی بی‌تحمل است و همین اتفاقات نشان می‌دهد که اصلاحات در عربستان معنا ندارد. بسیاری از چهره‌های مشهوری که به بهانه اصلاحات دستگیر شدند با پرداخت پول‌های کلان آزاد شدند. مجموعه این عوامل باعث می‌شود که عربستان در صدر متهمان قتل یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای قرار بگیرد. در این شرایط باید رسانه‌های قدرتمند و حرفه‌ای در هر کجای جهان این پرونده را دنبال کنند و درنهایت کوشش کنند دست‌های دخیل در این قتل وحشتناک برملا شوند.
این یکی از وظایف رسانه‌های مستقل، حرفه‌ای و دقیق است. روزنامه‌نگاری تحقیقی به‌عنوان یکی از انواع روزنامه‌نگاری می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
نظرات (0)