«فعلاً خودرو نخرید تا قیمتها پایین بیاید» این جمله در روزها و ماههای اخیر بین مردم زیاد شنیده میشود. توصیه به نخریدن خودرو چه در کوچه و خیابان و چه در شبکههای اجتماعی به بحث داغی تبدیل شده و مدت زیادی است که متقاضیان خرید خودرو به امید کاهش قیمتها دست از خرید کردن، کشیدهاند.
بازار خودرو چندین ماه است که با رکودی بی سابقه دست و پنجه نرم میکند. این رکود از اواخرسال گذشته آغاز و تا اوایل سال جاری ادامه یافت و اندک اندک نیز اوج گرفت و حالا فعالان حوزه خودرو می گویند که رکود در ماه جاری به بالاترین حد خود رسیده و خرید و فروشها بسیار کم شده است.
تحلیل گران معتقدند این عدم تحرک در بازارخودرو در پی توافق هسته ای، وارد فاز جدیدتری هم شده که در نوع خود مسبوق به سابقه نبوده است، چرا که انتشار خبرهای مربوط رفت و آمد خودرو سازان مطرح دنیا به ایران در روزهای اخیر وامید به ورود خودروهای با کیفیت به بازار باعث شده متقاضیان دست از خرید بکشند و به نوعی با خودروهای ایرانی، قهر کنند ومنتظر مدلهای جدید خارجی باشند. قهر مردم با خودروهای ایرانی به دلیل قیمت و میزان کیفیت آن، حالا کمپینهای مختلفی را در شبکههای اجتماعی به راه انداخته و بسیاری از کاربران در پیامها و عکسهای مختلف تحریم خودروهای داخلی را تبلیغ میکنند و معتقدند تا زمانی که مسئولان شرکتهای خودرو سازی داخلی، قیمتها را پایین نیاورند و از سوی دیگر کیفیتها را بالا نبرند، نباید اقدام به خرید کرد. از سوی دیگرعده ای معتقدند قهر مردم با خودروهای داخلی چندان بی اثر نبوده چرا که تا حدودی درروزهای اخیرکاهش قیمتی اتفاق افتاده والبته از سوی دیگر شرکتهای وارد کننده هم دست به کارشدهاند و آگهیهای فروش فوری، نقدی، شرایطی و غیره را در دستور کار قرار دادهاند.
گزارشها حاکی از آن است که در مدتی که «کمپین خرید خودرو صفر ممنوع» به راه افتاده، روی معاملات و قیمتها در بازار اثر بسیاری داشته؛ تا جایی که به گفته فعالان بازار تا حدود ۵۰ درصد کاهش معاملات خودرو اتفاق افتاده است.
در این باره علی خاکساری عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گویی با الف با حمایت از راه اندازی این کمپین به ارائه توضیحاتی پیرامون آن پرداخت و گفت: کمپین «کمپین خرید خودرو صفر ممنوع»، سازوکاری کاملاً خودجوش بوده و واکنشی درد و دلانه به وضعیت تولید خودرو در ایران و فرصتی مغتنم برای ابراز نارضایتی عمومی از تولید خودروی داخلی است.
وی با بیان اینکه کمپین اخیربازگو کننده واقعیتهای تلخ خودرو سازی در ایران است گفت: این کمپین به هر صورت تبعاتی را برای صنعت خودرو سازی در ایران به دنبال خواهد داشت چرا که ایجاد ارزش افزوده در هر نظام اقتصادی با تولید محصول و فروش آن مهیا میشود و امتداد این تحریم از سوی مردم میتواند روند مذکورشده را مختل نماید.
این استاد دانشگاه با انتقاد از محصولات دو خودرو ساز بزرگ داخلی انحصار در بازار خودرو را آفتی برای این صنعت ارزیابی و تصریح کرد: مادامی که انحصار در چنگال چند خودرو ساز دولتی داخلی است نمیتوانیم خودرو با کیفیت به مشتریان عرضه کنیم.
خاکساری ادامه داد: دو شرکت سایپا و ایران خودرو ضمن اینگه ارز قابل توجهی را از کشور خارج میکنند یک اجهاف بزرگ را نیز به مصرف کننده تحمیل میکنند زیرا مصرف کننده داخلی باید بیش از سه برابر قیمت خودرو، پول آنرا به شرکتها پرداخت نماید و در کنار آن کمترین ایمنی و کیفیت را دریافت نماید.
وی در پاسخ به پرسشی پیرامون فرجام کار «کمپین خرید خودرو صفر ممنوع» خاطرنشان کرد: در دو دهه گذشته روند موجود ثابت کرده است که در جنگِ فی مابین مصرف کنندگان و تولید کنندگان خودرو در کشور صرفاً گروهی خاص برنده از میدان به در رفتهاند و در نهایت این مدیران خودرو سازی، «قطعه سازان خاص» و یک سری گروه سیاسی و اقتصادی هستند که پیروز نهای بوده و در سایه اجهاف به حقوق مصرف کنندگان سود کلانی را نصیب خود کرده و توانستهاند انحصار خودرو در ایران را حفظ کنند.
این استاد دانشگاه با انتقاد از این گروه منفعت طلب ارتباطات گسترده آنها در سیاست را تثبیت کننده وضع موجود دانست و افزود: این گروه با دخالت مستقیم و غیر مستقیم در سیاستها سعی دارند این موضوع را به مسئولین بلند پایه القا کنند که انحصاری بودن صنعت خودرو به نفع اقتصاد کلان کشور است در حالی که به هیچ وجه این گونه نیست و این وضعیت نتیجه برآیند تسلط سیاستگذاران بر تولید و بلعکس است.
خاکساری قرار گرفتن تولید کنندگان در مقام سیاستگذاری را مهمترین عامل انحصاری شدن بازار خودرو در ایران عنوان و خاطر نشان کرد: گروه منفعت طلب با قرار گرفتن در هر دو مقام سیاست گذاری و تولید عملاً راه را برای هر گونه اظهار نظر بستهاند و در کل وضعیت فعلی را بهترین وضعیت برای صنعت خودرو برآورد میکنند.
وی ادامه داد: این ادعا در شرایطی مطرح میشود که آمارها نشان میدهد هزینه تولید خودرو در کشور بسیار بالاست و علی رغم تمامی اظهارات، این صنعت مقدار قابل توجهی ارز را از کشور خارج و از همه مهمتر اینکه هیچ وقت نتوانسته احساس برخورداری از یک خودرو با کیفیت داخلی را برای مشتریان خود فراهم کند.
این کارشناس بازار خودرو بازی با جان مشتریان را دردناکترین اقدام خودروساز ایرانی عنوان و تصریح کرد: صنعت خودرو سازی در ایران علی رغم تمامی سودجوییها با توجه به هشدارهای مکرر سازمانهای ذیربط درامرایمن سازی به هیچ عنوان نتوانسته کمترین میزان ایمنی را نیز در برخی تولیدات پر تیراژ خود رعایت کند؛ که نتیجه آن چیری به غیر از بازی با جان مشتریان در جادهها نخواهد بود.
خاکسار درادامه گفت و گوی خود با الف راهکار مقابله با " بیماری خودرویی" را در وهله نخست شکستن انحصارِ تولید، توزیع و قیمت گذاری ارزیابی و افزود: مادامی که انحصار در این سه حوزه وجود داشته باشد صنعت خودر در کشور بیماراست و هیچ چیز نمیتواند آنرا درمان کند.
این استاد دانشگاه در تشریح راهکار دیگر مقابله با "بیماری خودرویی" در کشور گفت: سیاست گذاری صنعت خودر درکشورمی بایست کاملاً ازتولید خودرو جدا و هر یک، در زمینه ای مجزا و مستقل عمل نمایند و به هیچ وجه اجازه ندهیم مدیران خودروسازی و قطعه سازی در فرایند سیاست گذاری مرتبط با خودرو در کشور دخالت کنند همچنین فرایندهایی به مانند قراداد با شرکتهای خارجی، استراتژیهای صنعتی، میزان تعرفه واردات و ...صرفاً با حضور سیاستگذاران صنعت خودرو و بدون حضور خودرو سازان تصمیم سازی شود.
وی ادمه داد: متاسفانه در دو و نیم دهه گذشته در جلسات تصمیم سازی سیاست گذاری صنعت خودرو همواره فعالان تولید و حتی مدیران سابق این عرصه نبز حضور جدی داشتهاند و لحاظِ نظر مدیران خودرو سازی باعث شده است که سیاست گذاری صنعت خودرو در کشوربه دست تولید کننده نوشته شود که تضادی جدی در صنعت خودرو سازی را باعث شده.
این کارشناس بازار خودرو با بیان اینکه هر بنگاه اقتصادی در نهایت امر در پی به حد اکثر رساندن سود خود است خاطر نشان کرد: لحاظ نظرِ خودرو ساز و قطعه ساز در سیاستگذاری صنعت خودرو نمیتواند بر آورده کننده منافع ملی و مشتری در جامعه و استقلال فرایند سیاست گذاری از تولید خودرو در کشور لازم و ضروری است.
وی در خاتمه گفت: «کمپین خرید خودرو صفر ممنوع» در واقع واکنشی به عدم استقلال این دو حوزه از یکدیگر است و اگر سیاستمداران کلان در کشور فکری اساسی برای صنعت خودور نکنند مطمئناً در آینده با چالشهای بسیار جدی تری از این کمپین ساده روبه رو خواهیم بود.